Mezopotamya, August 23, 2021

Afganistan�daki devrimci kad?nlar: �lke Taliban�a alt?n tepside sunuldu, hayalimiz Rojava

Elbette ki 20 yıl öncesine göre çok farklı fikirleri ve pratikleri var. Farklı kadınlar onlar

ANKARA - Afganistan�da 3 gazetecinin ka�?r?ld???n?, sokaklar?n bo?ald???n?, t�m kamu kurumlar?n?n kapal? oldu?unun bilgisini veren RAWA �yesi kad?n, �lkenin alt?n bir tepside Taliban�a sunuldu?unu ve m�cadele i�in Rojaval? kad?nlar? �rnek ald?klar?n? s�yledi.

Amerika Birle?ik Devletleri�nin (ABD) i?gal etti?i Afganistan topraklar?ndan �ekilece?ini a�?klamas? ard?ndan Taliban, 20 y?l sonra yeniden �lkede hakimiyet kurdu. K?sa s�rede h?zl? bir ilerleyi? sergileyen Taliban, ba?kent Kabil�i ele ge�irerek �lke y�netimine el koydu. Taliban�?n ilk yasaklar? kad?nlar i�in getirildi. �lkede k?z �ocuklar?n?n okula, kad?nlar?n da �al??ma hayat?nda yer almas? k?s?tland?.

�lkedeki son durumu 1972�den bu yana m�cadele eden Afganistanl? Devrimci Kad?nlar Derne?i�nden (RAWA) g�venlik gerek�esiyle ad?n? sakl? tuttu?umuz hak savunucuyla konu?tuk.

Talibans?z 20 y?lda kad?nlar?n kazand??? haklar? sormak istiyorum. Nas?l bir m�cadeleyle ne t�r haklar kazand?n?z?

Bu 20 y?lda, ABD ve NATO g��lerinin iddia etti?i gibi ter�re kar?? bir sava? yoktu. Bu bir aldatmacayd?. Afganistan�da kad?nlar, 50 y?l �nce ?u an oldu?undan, ya da 20 y?l �nce oldu?undan daha �zg�rd�. Annem, anneannem anlat?rd?; o zamanlar okula, i?e gidebiliyormu? kad?nlar. Tek ba?lar?na seyahat edebiliyorlarm??. Tabii k?rsal b�lgede de?il, b�y�k ?ehirlerde. E?itim ve sa?l?k sekt�rlerinde, sivil toplum kurulu?lar?nda genel olarak kad?n y�neticiler varm??. Afganistan�daki kad?nlar haklar?n? Amerikan i?gali sayesinde almad?. 20 y?l bir �lkenin fikrini de?i?tirmek i�in �ok uzun bir zaman de?il. Bu �lkenin n�fusunun y�zde 25�ini gen�ler olu?turuyor. Elbette ki 20 y?l �ncesine g�re �ok farkl? fikirleri ve pratikleri var. Farkl? kad?nlar onlar. Haks?zl?klara ses �?karmak, harekete ge�mek, e?it olmak, erkek egemen bir toplumda ya?amamak istiyorlar. Taliban ter�ristlerinin hakimiyetini kabul etmiyorlar. Bu geli?meler durumun ge�en seferki gibi olmayaca??n? g�steriyor.

Taliban 20 y?ld?r Afganistan�da olmasa da intihar sald?r?lar? s�r�yordu. Bu tehlikeye ra?men kad?nlar nas?l bir araya geliyor, �rg�tleniyor ya da nas?l bir m�cadele y�ntemi izliyordu?

�ncelikle, Taliban Afganistan�da de?ildi diyemeyiz. Taliban Afganistan�dayd? ama y�netimde de?ildi. Afganistan�da ter�re kar?? 20 y?ld?r s�ren bir sava? var. Milyarlarca dolar harcand? bu sava?a. Binlerce insan hayat?n? kaybetti. Yine de Taliban denen ter�rist �rg�tten bir ?ekilde kurtulamad?. ?kincisi, 11 Eyl�l�den sonra ABD�li i?galcilerin olu?turdu?u Afgan H�k�meti de gerici ve ter�ristti. ?kisi aras?nda bir fark olmad???n?n alt?n? �iziyoruz. Her ikisi de ayn? zihniyetin �r�n�d�r. Son 20 y?lda pek �ok intihar sald?r?s? ger�ekle?ti. Kimini Taliban �stlendi kimini I??D �stlendi. Elbette ki bu durum Afganistan halklar?n?n b�y�k �o?unlu?u i�in sorun te?kil ediyor. Afganistan halklar?n?n, Afganistanl? kad?nlar?n en b�y�k sorunu g�venlik sorunuydu. Evden �?kt???n?z zaman geri d�nece?inizin bir garantisi yok. Her g�n ?ehrin kalabal?k yerlerinde, �niversitelerde, liselerde, hastanelerde hatta kad?nlar?n do?um yapmakta olduklar? do?umhanelerde intihar sald?r?lar? oluyordu. Bu ?artlar alt?nda �rg�tlenmek elbette ki kad?nlar i�in hi� kolay de?ildi. �zellikle 2001 y?l?nda �ok say?da kad?n aktivist, gazeteci, sa?l?k �al??an? Taliban taraf?ndan hedef g�sterildi ve �ld�r�ld�. Dolay?s?yla Taliban�a kar?? �rg�tl� bir m�cadele y�r�t�lemedi. Kad?nlar direnmeye, Taliban�a kar?? ayaklanmaya �al??t?, ama devasa bir kad?n ayaklanmas? m�mk�n olamad?.

DA??'ten bahsettiniz. Taliban�?n Kabil�e ilk girdi?i g�n bir hapishaneyi bast??? ve 5 binden fazla Taliban ve DA?? �yesini serbest b?rakt???n? duyduk. Bu bilgi do?ru mu?

Hapishanedeki I??D�li ve Taliban milisi say?s?ndan emin de?iliz. Medyada yer almad? bu rakamlar. En az?ndan g�venilir kaynaklar taraf?ndan bir rakam verilmedi. Ama o hapishanede Taliban ve I??D �yeleri oldu?unu biliyoruz. Kimi kaynak bu hapishanedeki di?er tutsaklar?n serbest b?rak?ld???n? s�yl�yor, kimi kaynak ise �ld�r�ld�?�n�. Ancak, Taliban �yeleri ve m�ttefiklerinin serbest b?rak?ld???ndan eminiz. Bunun d???nda ge�en sene de �ok say?da ki?i serbest b?rak?lm??t?. Bar?? g�r�?meleri vard? ve ABD, Afganistan h�k�metini Taliban �yelerini serbest b?rakmaya zorlad?. Ama ?u ge�ti?imiz bir ka� haftada Taliban girdi?i her ?ehirde ilk olarak hapishaneyi ele ge�irdi ve kendi tutsaklar?n? serbest b?rakt?.

Taliban ve DA??�in birbiriyle ili?kisi nas?l Afganistan�da? Suriye�de, T�rkiye destekli Tahrir El ?am �yelerinin Taliban�?n Afganistan�? ele ge�irmesini kutlad?klar? g�r�nt�y� nas?l yorumluyorsunuz?

I??D ve Taliban aras?nda �ok yak?n bir ili?ki oldu?unu d�?�nm�yoruz. Ama as?l �nemli olan ?udur ki, biz bu iki �rg�t aras?nda herhangi bir fark g�rm�yoruz. ?zledikleri politikalar, �zellikle kad?n politikalar? ayn?. Her ikisi de dinci fa?izme ve gericili?e hizmet ediyor. Her ikisi de ter�r �rg�t�d�r. Emperyalist �lkelerin �zellikle ABD�nin g�c�ne g�venirler. Bu nedenle bize g�re, farkl? farkl? yap?lanmalar da olsa, T�rkiye�de, Afganistan�da ya da Suriye�de, bu �rg�tler birbirlerinin ayn?s?d?r.

�lkede son durum nedir? Halen m�cadele eden kad?nlar?n oldu?u s�yleniyor? Kad?nlar ?uan Afganistan�da neler yap?yor?

Hen�z ciddiye al?nacak b�y�kl�kte bir muhalefet g�rmedik. Sokaklarda kad?n da erkek de yok. Kepenkler kapat?lm?? durumda. Okullar, �niversiteler, k��k i?letmeler, b�y�k i?letmeler, bankalar, her ?ey ge�en haftadan bu yana kapal?. Ama hi� mi tepki yok? Var elbette. �zellikle de kad?nlar taraf?ndan dile getirilen bir tepki var. Taliban�?n ?ehre girdi?i g�n bir grup kad?n sloganlarla sokaklara �?kt?. Duvarlara Taliban kar??t? yaz?lamalar yapan kad?nlar?n olmas? kula?a �ok da �nemli gelmiyor olabilir, ama ?u anda burada i�inde bulundu?umuz ko?ullarda �ok ciddi sonu�lar? olabilecek bir kar?? �?k??. O kad?nlar? g�rmek beni �ok heyecanland?rd? ve duyguland?rd?. Kad?nlar duvarlara sprey boyalarla sloganlar yazd?. Bunlar k��k toplanmalard? elbette. Ama neticede Taliban kar??s?nda bir duru?tu. Ancak �z�lerek s�yl�yorum ki Afganistan�da �yle devasa bir kad?n hareketi yok. Baz? haber ajanslar?, sivil toplum kurulu?lar?, insan haklar? dernekleri, kad?n dernekleri var ama genel olarak bakt???m?zda Afganistan�da politik bir perspektifi olan kitlesel bir �rg�t ya da hareket yok.

Taliban �lke y�netimini nas?l bu kadar h?zl? ele ge�irdi?

�ok fazla sebebi var. En ba?ta s�ylenmesi gereken ?udur; ABD i?gali Afganistan halklar? i�in gelen bir yard?m eli de?ildi. Demokrasi ve kad?n haklar?n? g��lendirmedi. NATO ve ABD�nin iddia etti?i gibi ter�rle m�cadele de etmedi. Aksine, ter�r� g��lendirdi. 2001 y?l?nda, ABD Afganistan�? bombalamaya ba?lad???nda, Taliban bir anda ortadan kaybolmu?tu. 20 y?l sonra daha g��l� bir ?ekilde geri geldi ve bir ka� hafta i�inde Afganistan y�netimini ele ge�irdi. T�m b�lgeleri i?gal edip ba?kent Kabil�e geldiler. Eminim bu kadar?na Taliban bile ?a??rm??t?r. ��nk� bir �lke ele ge�irmeye, bir y�netim devirmeye haz?r de?illerdi. Kapal? kap?lar ard?nda ABD ve Afganistan h�k�meti aras?nda anla?malar oldu?una inan?yoruz. Elbette �in ve Rusya�n?n da Taliban ile baz? hesaplar?, anla?malar? vard?. H�k�metteki yolsuzluk, r�?vet, kay?rmac?l?k, uyu?turucu ticaretine bula?m?? y�neticiler, e?itimsizlik, i?sizlik, halk �zerindeki bask?lar, yoksulluk, umutsuzluk t�m bunlar bir araya gelince, g�rd�?�n�z resim ortaya �?kt?. H�k�mete kar?? g�vensizlik vard?. Yine teyit edilememi? iddiaya g�re asker direnmek istemi? ama h�k�met izin vermemi?. Bu askerlerin bir k?sm? yakaland? ve �ld�r�ld�. Kalanlar?n ise Taliban ile sava?acak ne morali ne de g�c� vard?. Y�netimi Taliban�a alt?n bir tepside sunmay? tercih ettiler.

Afganistan halk? Taliban�a kar?? bir m�cadele i�ine girdi mi ya da girecek mi?

Bu soruya verecek net bir cevap yok. Taliban hen�z bir h�k�met kurmu?, nas?l bir y�netim tasarlad???n? a�?klam?? de?il. Nas?l bir kad?n politikas?, nas?l bir medya politikas? bizi bekliyor bilmiyoruz. Emin oldu?umuz tek bir ?ey var. Taliban ilerici, ayd?n bir �rg�t de?il. Ellerinden geldi?ince her ?eyi k?s?tlayacaklar. ?u an i�in diplomatik bir giri?im olarak kendilerini olduklar?ndan farkl? g�sterme �abas? i�indeler. Me?ru bir h�k�met olarak uluslararas? platformlarda tan?nma pe?indeler. ?una inan?yoruz ki, e?er bunu ba?ar?rlarsa ger�ek renklerini zaman kaybetmeden g�stereceklerdir. O zaman insanlar?, �zellikle onlara muhalefet edenleri bask?lamaya ba?layacaklard?r. ?imdiden baz? pop�ler sosyal medya kullan?c?lar?n?n yakaland???n?, tutukland???n? hatta infaz edildi?ini duyuyoruz. Ama bunlar teyit edilebilir bilgiler de?il. ��nk� ?u anda bas?n �al??abilir durumda de?il. Kendi �lkemizin haberini uluslararas? bas?n kurulu?lar?ndan al?yoruz. Afganistan�da her zaman bu rejime direnenler olacak. �ok zor olacak, �ok fedakarl?k gerektirecek, kad?nlar bu durumun ilk kurbanlar? olacak, ama sava?aca??z. Direni?in ?ekli ve metotlar?n? ?u anda tahmin etmek zor g�r�n�yor.

Birle?mi? Milletlerin (BM) Taliban h�k�metini tan?mayacaklar? ancak ili?kide olacaklar?n?, bunu Taliban rejimi taraf?ndan bask?lanan halklar i�in yapacaklar?n? s�ylediler. Siz buna inan?yor musunuz?

Bu durum biraz da Taliban�?n izleyece?i politikayla ili?kili. ?u anda att?klar? t�m ad?mlar uluslararas? kamuoyunu kand?rmaya y�nelik. �te yandan ne s�ylerlerse s�ylesinler, Afgan halklar? bu yalana kanmayacak. Bizler Taliban�?n kim oldu?unu, ne oldu?unu �ok iyi biliyoruz. Taliban benzeri onlarca �rg�t, parti ve y�netimin geldi?ini ve gitti?ini g�rd�k. Pakistan, �in, Rusya gibi baz? h�k�metlerin Taliban�? h?zla tan?yaca??ndan ve muhatap alaca??ndan ?�phemiz yok. ?imdiden s�z konusu h�k�metlerin baz? yetkilileri bu y�nde a�?klamalar yapt?. BM, hi�bir zaman Afgan halklar?n? anlamad?. Bu nedenle binlerce insan �ld�r�ld�. BM ve benzeri kurumlar burada kimin �ld�?�n� kimin kald???n? kime ne i?kence yap?ld???n? umursamaz.

Taliban�dan ka�anlar?n bir�o?unun erkek oldu?u yaz?l?p �iziliyor. Afganistanl? kad?nlar olarak Afganistanl? erkekler taraf?ndan kaderinize terk edildi?inizi d�?�n�yor musunuz? Kal?p sizle m�cadele vermek isteyen topluluklar var m??

Afganistan�da 30 milyon insan var. Bunun yar?s? kad?n. Son bir ka� haftada 1 milyon kadar insan ka�t?. Bu Afganistan n�fusuna g�re ciddi bir oran. �te yandan herkes ka�am?yor, ya da ka�mak istemiyor. Burada kalmak isteyen hem kad?n hem erkek bir�ok insan var. �zellikle de yoksul insanlar kal?yorlar. Afganistan�da en �nemli gelir kayna?? tar?m. G�venlik durumu normalle?ince insanlar tarlalar?na gidip �al??acaklar. N�fusun y�zde 5�i ka�mak istiyor. Bu ki?iler de genel olarak orta s?n?ftan. Yoksul kesim b?rak?n Afganistan�? terk etmeyi, k�y�nden bile �?kmad?. �yle bir imkanlar? yok. Bu insanlar?n bir k?sm? burada kalacak ve daha g�venlikli bir ya?am i�in m�cadele edecek. Topraklar?n? b?rakmayacak Taliban�a. Buna ek olarak ?u an kap? kap? aranan gedikli muhalifler de var �e?itli kurum ve �rg�tlerden. Onlarla beraber bir ��z�m bulaca??z, Taliban�la sava?man?n bir yolunu bulaca??z.

Taliban�a kar?? yap?lan eylemlerde tutuklanan kad?nlar oldu mu? Olduysa onlardan haber alabiliyor musunuz? Ne t�r uygulamalara maruz kal?yorlar? Bu kad?nlar? bir yarg?lama s�reci bekliyor mu, bu yarg?lama nas?l bir hukuka g�re yap?lacak? Yine, bu hukuk sistemi a�?s?ndan kendinizi savunabilece?iniz bir mekanizma var m??

Evet. Tutuklananlar, �ld�r�lenler oldu. ?ki g�n �nce burada Ba??ms?zl?k G�n� etkinlikleri oldu. Pek �ok ki?i ellerinde Afganistan bayraklar?yla kat?ld? ve ?iddete maruz kald?, tutukland?, vuruldu. Sosyal medyada polis ara�lar?yla bilinmeyen yerlere g�t�r�len insanlar?n videolar?n? g�rd�k. Baz? gazeteciler ortadan kayboldu, ya da kaybedildi. ?u an i�in 3 gazeteciye ula??lam?yor. �ld�r�ld� ya da tutukland?lar m?, yoksa ka�t?lar ve saklan?yorlar m? hen�z bilmiyoruz. Bu ki?ilerin nas?l bir hukuka g�re yarg?lanaca??n? ?u an i�in bilmiyoruz. Bu Taliban�?n kuraca?? h�k�metin yap?s?na ba?l? olacak. ?u andaki yasalar?m?za g�re konu?ma h�rriyeti bir hakt?r. ?eriat yasas?na g�re ise her ?ey yasaklanabilir. �te yandan daha �nce Taliban�?n hakim oldu?u b�lgelerde olanlardan dolay? biliyoruz ki, Taliban ?eriat kurallar?na bile uymuyor. Can? ne isterse onu yap?yor. Kendine g�re bir ?slam, bir ?slam hukuku uyduruyor ve uyguluyor.

DA??�e kar?? Kuzey ve Do?u Suriye'de da b�y�k bir m�cadele verildi. �n saflarda kad?nlar sava?t?. Takip edebiliyor muydunuz? Afganistan�da b�yle bir m�cadele m�mk�n m�?

T�m hayalimiz bu. Bu nedenle yapt???m?z her konu?mada, yazd???m?z her makalede, her r�portaj?m?zda Rojava�daki K�rt kad?nlar?n t�m d�nya kad?nlar? i�in �rnek te?kil etti?ini s�yl�yoruz. Rojava�daki kad?nlar bizler i�in �zg�rl�?�n, direni?in sembol�. T�m d�nyada kad?n hareketleri tarihinin en parlak y?ld?z?. Onlardan �?renecek �ok ?eyimiz var. �zellikle K�rt kad?nlar?n m�cadelesi, m�cadelemize ???k tutuyor ve bizi daha g��l� yap?yor. D�nyan?n her yerinde, kad?n m�cadelesi i�in s�ylenebilecek ortak bir payda var. Kad?n iki cephede birden sava?mak zorundad?r. Bu Afganistan�da da b�yle, K�rdistan�da da b�yle, ?rlanda�da Polonya�da da b�yledir. Bir yandan Taliban, I??D gibi barbarlarla sava??rken, biz kad?nlar bir yandan da evimizin i�inde bize s?n?rlar koyan haklar?m?z? gasp eden erkek ?ovenizmi ile sava??yoruz. Bu �zellikle Afganistan �zelinde �ok ge�erli bir durum. Bu nedenle K�rt kad?nlar?n? kendimize �rnek al?yoruz. Umuyor ve biliyoruz ki Taliban�a kar?? bir direni? ba?lad???nda kad?nlar �n saflarda olacaklar. Zaten d�?�nd�?�n�z zaman, Afganistan tarihinde �ne �?kan direni?�iler hep kad?nd?r. Malalai Joya, Selay Ghaffar ve Bilquis Roshan�?n miras?n? devralan kad?nlar?z biz.

Pek �ok �lkede kad?nlar Afganistanl? kad?nlarla dayan??ma i�inde olacaklar? mesaj?n? veriyor. Bu mesajlar Afganistanl? kad?nlar i�in yeterli mi? Uluslararas? kamuoyundan beklentiniz nedir?

Pek �ok ?ey yapabilirler. Daha �nce 11 Eyl�l s�recinde oldu?u gibi kampanyalar ba?latabilirler. Kendi �lkelerine Taliban�?n ger�ek y�z�n� g�stermemize yard?mc? olabilirler. Kendi h�k�metlerini Taliban�? ve kuraca?? h�k�meti tan?mamak konusunda bask?layabilirler. Bu �ok ?ey de?i?tirecektir. Uluslararas? deste?e sahip olmazsa tutunmas? m�mk�n de?il. Buras? hali haz?rda �ok yoksul bir �lke. ?unu alt?n? �izerek belirtmek istiyorum, herhangi bir h�k�metin Taliban h�k�metini tan?mas? unutulmaz ve affedilmez bir ihanet olacakt?r Afganistanl? kad?nlar i�in. ?u net, d�nyan?n her yerindeki kad?nlar?n dayan??mas? bize g�� verecek.

T�rkiye ve d�nyadaki kad?nlara bir mesaj?n?z var m??

Tekrar edece?im. K�rt kad?nlar?n?n direni?i bizim �ok �nemli buldu?umuz ve hayran oldu?umuz bir direni?. Bunun yan? s?ra T�rkiyeli kad?nlar?n diktat�r Erdo?an rejimine direni?ini de �ok yak?ndan izliyoruz. Bize ilham veriyor. Bu ili?kinin b�y�mesini, Erdo?an�a direnen T�rkiyeli kad?nlarla ve K�rt kad?nlar?yla tan??may?, g�r�? ve deneyim al??veri?inde bulunmay?, birbirimize g�� verme f?rsat? bulmay? umuyoruz. Sizler orada Afganistanl? kad?nlar i�in, onlar?n haklar?na sahip �?kmak i�in, Taliban�?n �lkeniz taraf?ndan tan?nmas?n? ve muhatap al?nmas?n? engellemek i�in ne yaparsan?z ba??m?z g�z�m�z �st�ne. Afganistan�daki k?z karde?lerinizden �ok selam ve sevgiler.